أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَحْمُودًا ( مقام محمود چیست ؟)

آیه 79 سوره اسراء قران کریم : در مورد نماز شب و مقام محمود میباشد که در تفسیر و شان نزول این آیه علما بیانات زیبایی دارند که به آنها اشاره خواهیم نمود :

وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَکَ عَسَى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَحْمُودًا﴿۷۹﴾سوره اسراء

و پاسى از شب را زنده بدار تا براى تو [به منزله] نافله‏ اى باشد امید که پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند (۷۹)

 

خداى متعال در آیه79 سوره«اسراء» خطاب به پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: (و پاسى از شب را از خواب برخیز، و قرآن[و نماز] بخوان. این یک وظیفه اضافى براى توست؛ امید است پروردگارت تو را به مقامى در خورِ ستایش برساند)؛ «وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَهً لَکَ عَسى اَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً».

مفسران معروف اسلامى این تعبیر را اشاره به نافله شب که در فضیلت آن روایات بسیارى وارد شده دانسته اند، هر چند آیه، صراحت در این مساله ندارد ولى با قرائن مختلفى که در دست است، این تفسیرروشن به نظر مى رسد.

بدون شک، «مقام محمود» مقام بسیار برجسته اى است که ستایش برانگیز است (چرا که «محمود» از ماده «حمد» به معنى ستایش مى باشد.

و از آنجا که این کلمه، به طور مطلق آمده است، شاید اشاره به این باشد که ستایش همگان را از اولین و آخرین متوجه تو مى کند.

روایات اسلامى، اعم از روایات اهل بیت(علیهم السلام) و روایاتى که از طرق برادران اهل تسنن نقل شده است، مقام محمود را به عنوان مقام شفاعتکبرى تفسیرکرده است؛ چرا که پیامبر(صلى الله علیه وآله) بزرگترین شفیعان در عالم دیگر است و آنها که شایسته شفاعت باشند، مشمول این شفاعتبزرگ خواهند شد.

این تفسیردر روایات متعددى نیز وارد شده است:

در تفسیر«عیاشى» از امام باقر(علیه السلام) یا امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم که: در تفسیرجمله «عَسى اَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً» فرمود: «هِىَ الْشَّفاعَهُ».

بعضى از مفسران کوشش کرده اند: از مفهوم خود آیه، این حقیقت را دریابند. آنها معتقدند:

جمله «عَسى اَنْ یَبْعَثَکَ» دلیل بر این است: این مقامى که خدادر آینده به تو خواهد داد، مقامى است که ستایش همگان را برمى انگیزد، زیرا سودش به همگان مى رسد، (چرا که محمود در جمله بالا مطلق است و هیچ گونه قید و شرطى ندارد .

از این گذشته، حمد و ستایش در برابر یک عمل اختیارى است، و چیزى که واجد همه این صفات باشد، چیزى جز شفاعتعامه پیامبر(صلى اللهعلیه وآله) نیست.(1)

این احتمال نیز وجود دارد که: «مقام محمود» همان نهایت قرب به پروردگار است که یکى از آثارش، شفاعتکبرى مى باشد (دقت کنید) .

گر چه مخاطب در این آیه، ظاهراً پیامبر(صلى الله علیه وآله) است، ولى از یک نظر، مى توان حکم آن را تعمیم داده گفت: همه افراد با ایمانکه برنامه الهى روحانى تلاوتو نماز شب را انجام مى دهند، سهمى از مقام محمود خواهند داشت، و به میزان ایمانو عمل خود، به بارگاه قرب پروردگار راه خواهند یافت، و به همان نسبت مى توانند شفیع و دستگیر واماندگان در راه شوند.

زیرا مى دانیم: هر مومنى در شعاع ایمانخود، از مقام شفاعتبرخوردار خواهد بود، ولى مصداق اَتَمّ و اکمل این آیه، شخص پیامبر(صلى الله علیه وآله) است.(2)

پی نوشت:

(1). «المیزان»، جلد 1، صفحه 178.

(2). گرد آوری از کتاب: تفسیر نمونه، آیت الله العظمی مکارم شیرازی، دار الکتب الإسلامیه، چاپ بیست و ششم، ج 12، ص 258.