استغفار و شب زنده داری

نماز شب شرف مومن است

استغفار و شب‌ زنده‌داری؛ دو ویژگی محسنین
«إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَ عُیُونٍ آخِذِینَ مَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ کَانُوا قَبْلَ ذَلِکَ مُحْسِنِینَ کَانُوا قَلِیلًا مِّنَ اللَّیْلِ مَا یَهْجَعُونَ وَ بِالْأَسْحَارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ؛ 

پرهیزگاران در باغ‌ها و چشمه‌سارانند آن‌چه را پروردگارشان عطا فرموده مى‏گیرند زیرا آن‌ها پیش از این نیکوکار بودند و از شب اندکى را مى‏ غنودند و در سحرگاهان [از خدا] طلب آمرزش مى‏کردند

بیانات حضرت آیت الله شب زنده دار :
در آیه شریفه سه عمل ذکر شده که دو عمل مربوط به جهاد فردی و یک عمل مربوط به جهاد اجتماعی است.
منظور از جهاد فردی این است که انسان نباید فقط پیچ و مهره اجتماع باشد و هنگام جدایی از اجتماع، باید فعالیتی داشته باشد که اتفاقا اساس رشدش است. یکی از آن‌ها همین عبارت «کانوا قلیلا من اللیل ما یهجعون» است.
این‌که خواب شب‌ آن‌ها اندک بوده، یک احسان و تربیت فردی است و البته بیدار بودن در آن وقت برای راز و نیاز با مبدأ آفرینش و مناجات با حضرت حق است. بخصوص در آن بیداری، استغفار کردن، احسان دوم آن‌ها به حساب می‌آید. استغفار در سحرگاهان اهمیت خاصی دارد و به همین دلیل جداگانه ذکر شده است.

نماز شب آمادگی پذیرش وحی

نماز شب آمادگی برای پذیرش وحی
«یَا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا نِصْفَهُ أَوِ انقُصْ مِنْهُ قَلِیلًا أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا إِنَّا سَنُلْقِی عَلَیْکَ قَوْلًا ثَقِیلًا إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْئا وَ أَقْوَمُ قِیلًا

بیانات حضرت آیت الله شب زنده دار :

رسول خدا صلی‌الله علیه و آله خود را در پارچه‌ای پیچیده بودند که از اطراف فاصله بگیرند و خدا می‌فرماید باید با حالت سحرخیزی از این حالت دنیایی بیرون بیایی. خود را در پناه خدا قرار بده تا همه عنایت‌ها از آن‌جا شامل حالت شود. شب را جز اندکی نخواب. بعد می‌فرماید به ملایمت و شمرده شمرده قرآن بخوان تا اثر در نفس بگذارد. همه این‌ها را برای این گفته است که صفای روح پیدا شود و صفای روح هم به این دلیل لازم است که می‌فرماید ما گفتار گران‌قدری را در آینده به تو القا می‌کنیم. پس سحرخیز بودن باعث می‌شود صفایی برایت پیدا شود و آماده شوی که گفتاری گران‌قدر بر تو نازل شود. 

جایگاه نماز شب و قدرت عجیب سحر

جایگاه نماز شب و قدرت عجیب سحر

﴿انَّ ناشئة الیل هی اشد وطئا و اقوم قیلاً﴾ (سوره مزمل،آیه 6 )

مسلما نماز و عبادت شبانه پابرجاتر و با استقامت تر است.

 

آخوند ملاحسینقلی همدانی(ره) می‌گوید: از طالبان آخرت، احدى به مقامى از مقامات دینى نرسید مگر آنانکه اهل تهجد و شب زنده‌دارى بودند.

شیخ أنصارى(ره) : به شاگردان دستور مى‌داد که حتماً باید نماز شب بخوانند و خیلى روى این معنى تأکید داشت.

آیت الله شب زنده دار : از طرفی اعمال حسنه هم تأثیر دارد. آیاتی که راجع به نماز شب و سحرخیزی است، در خصوص این عمل می‌فرماید: «إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْئا وَ أَقْوَمُ قِیلًا؛ قطعا برخاستن شب رنجش بیشتر و گفتار [در آن هنگام] راستین‏تر است»  عملی که در شب انجام می‌شود، اثر بیشتر و محکمتری در صفای نفس دارد.

علامه‌ی طباطبایی(ره) : امر شانزدهم از امور ضروری برای سالک را شب‌زنده‌داری می‌داند و نقل می‌کند که در آغاز ورودم به نجف یک روز درِ مدرسه‌اى ایستاده بودم که مرحوم قاضى از آنجا عبور مى‌کردند، چون به من رسیدند دست خود را روى شانه من گذاردند و گفتند: «اى فرزند! دنیا مى‌خواهى نماز شب بخوان؛ و آخرت مى‌خواهى نماز شب بخوان.

 

امام باقر(ع) فرمود:

نماز شب ارمغان مؤمن به سوى پروردگارش است پس ارمغان‌هاى خویش را براى پروردگارتان نیکو کنید که خدا جائزه‌هاى شما را نیکو کند؛ زیرا که این ارمغان را نگهدارى نمی‌کند مگر مؤمن درستکار راستگو .

نماز شب حضرت آیت الله محمدتقی بهجت ره

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در وصایای خود به امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند:

«تو را به اموری سفارش می کنم، همه را حفظ کن؛ سپس فرمود: خداوندا! او را بر انجام این وظایف یاری فرما؛ تا آنجا که فرمود: بر تو باد به نماز شب! بر تو باد به نماز شب! بر تو باد به نماز شب!»

 

 

نماز شب آیت اللَّه العظمى بهجت (ره)

آیت اللَّه شیخ جواد کربلایى مى‏گوید:

»جناب آیت اللَّه بهجت در جدیت در نماز شب و گریه کردن در نیمه‏ هاى شب مخصوصاً شبهاى جمعه کوشا بودند. یکى از علما و مشاهیر به من فرمودند که: شب جمعه در مدرسه سید در نجف اشرف درنیمه شب بنده شنیدم با صداى حزین و ناله و گریه در حالى که سر به سجده گذاشته بود مکرراً به حق تعالى عرضه مى‏داشت: »الهى من لى غیرک، أسئله کَشفَ ضُرّى وَ النَّظَرَ فى أمْرى

 

منبع : برگی از دفتر آفتاب ص 50

 

قدرت و آثار عجیب نماز شب

مردى خدمت امیرالمؤمنین (ع) آمد و گفت: من از نماز شب محروم شده ‏ام. حضرت فرمود: گناهان توت پروردگار بر نماز شب  مانع شده و توفیق را از تو سلب کرده است.
در روایات فوائدى از قبیل: پاک شدن گناهان، سلامتى بدن، وسعت رزق و رضایت آمده است.

آثار و برکات فواید نماز شب

1) باعث خشنودی خدا و دوستی ملائکه است.
2) باعث مباهات خداوند بر فرشتگان است.
3) باعث درخشش برای اهل آسمان همانند ستارگان است.
4) باعث روشنی دل است.
5) باعث استجابت سریع دعا است.
6) باعث پزیرش توبه و پاک شدن از گناهان از جانب حضرت حق است.
7) باعث کفاره گناهان است. است.
8) باعث زیبایی صورت و شادابی چهره و نورانی شدن آن در طول روز است.
9) باعث سلامتی و تندرستی و رفع انواع بیماریهای جسمی و روحی است.
10) باعث از بین رفتن غم و اندوه و تقویت نور چشم است.
11) باعث تمسک یافتن به اخلاق انبیاء و اولیای خداوند است.
12) باعث انجام دادن سنّت پیامبران و صالحان است.
13) باعث تابش نور خدا به او می‌شود. به او می‌شود.
14) باعث مهر و محبت و محبوب القلوب شدن بین مردم است.
15) باعث افزایش عمر است. 
16) باعث جلب رزق و روزی فراوان و ادعای قرض است.
17) باعث نوعی صدقه است.
18) باعث نوشته شدن چهار ثواب بزرگ برای خود است.
19) خداوند نه صف از ملائکه پشت سر نمازگزار قرار می‌دهد.
20) کلید رفتن به بهشت و جواز عبور از پل صراط است.
21) زینت آخرت و نور مؤمن در آخرت است.
22) نماز شب همچون سایبانی در روز قیامت است بر سرش. سرش.
23) نماز شب لباس بدن نمازگزار است در روز قیامت درحالیکه همه عریانند.
24) نماز شب در روز قیامت همچون نوری در برابرش است و چشم نمازگزار نماز شب در روز قیامت شادمان است.
25) نماز شب میان شخص نمازگزار و آتش جهنم همچون حائلی فاصله می‌گذارد.
26) میزان اعمال خوب نمازگزار در روز قیامت سنگین است. است. است.
27) نماز شب همچون تاجی در روز قیامت است بر سرش.
28) چراغی است برای تاریکی قبر و برطرف کننده وحشت تاریکی قبر است.
29) نماز شب همچون مشعلی نورانی است در تاریکی قبر.
30) نماز شب، نمازگزار را از عذاب قبر ایمن می‌کند و برات آزادی از آتش جهنم است.

 

نماز شب را چه زمانی بخوانیم ؟

وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَکَ عَسَى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَحْمُودًا

نماز شب یکی از اعمال مستحبی است که در اسلام بسیار به آن تاکید شده و این امر به پیامبر اکرم ص واجب بوده است .

 وقت نماز شب؛ نماز شب را در هر موقع شب میتوان خواند، ولی بهتر است که در نزدیکی اذان صبح خوانده شود. وقت نماز شب از نیمه شب تا فجر صادق است و هنگام سحر از سایر مواقع بهتر است .

وقت خواندن نماز شب، بعد از نصفه شب ( ساعت 12 نیمه شب) تا طلوع صبح صادق و هر چه به سحر نزدیک اذان صبح (نماز صبح) نزدیکتر باشد، بهتر است.

(افضل) بهتر است که نماز شب به هنگام سحر خوانده شود و هنگام سحر و شب از دیدگاه شرع عبارت است از یک سوم آخر شب و هر قدر به صبح نزدیکتر باشد بهتر است و فواید آن بیشتر خواهد بود.

پیامبرفرمود : «هنگامى که در نیمه شب انسان با خداى خود خلوت مى‏کند و مناجات مى‏نماید، خداوند دل او را نورانى مى‏کند و به ملائکه‏ها مى‏گوید: ببینید چگونه بنده من در نیمه شب با من خلوت کرده است؟ شما شاهد باشید او را آمرزیدم».

أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَحْمُودًا ( مقام محمود چیست ؟)

آیه 79 سوره اسراء قران کریم : در مورد نماز شب و مقام محمود میباشد که در تفسیر و شان نزول این آیه علما بیانات زیبایی دارند که به آنها اشاره خواهیم نمود :

وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَکَ عَسَى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَحْمُودًا﴿۷۹﴾سوره اسراء

و پاسى از شب را زنده بدار تا براى تو [به منزله] نافله‏ اى باشد امید که پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند (۷۹)

 

خداى متعال در آیه79 سوره«اسراء» خطاب به پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: (و پاسى از شب را از خواب برخیز، و قرآن[و نماز] بخوان. این یک وظیفه اضافى براى توست؛ امید است پروردگارت تو را به مقامى در خورِ ستایش برساند)؛ «وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَهً لَکَ عَسى اَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً».

مفسران معروف اسلامى این تعبیر را اشاره به نافله شب که در فضیلت آن روایات بسیارى وارد شده دانسته اند، هر چند آیه، صراحت در این مساله ندارد ولى با قرائن مختلفى که در دست است، این تفسیرروشن به نظر مى رسد.

بدون شک، «مقام محمود» مقام بسیار برجسته اى است که ستایش برانگیز است (چرا که «محمود» از ماده «حمد» به معنى ستایش مى باشد.

و از آنجا که این کلمه، به طور مطلق آمده است، شاید اشاره به این باشد که ستایش همگان را از اولین و آخرین متوجه تو مى کند.

روایات اسلامى، اعم از روایات اهل بیت(علیهم السلام) و روایاتى که از طرق برادران اهل تسنن نقل شده است، مقام محمود را به عنوان مقام شفاعتکبرى تفسیرکرده است؛ چرا که پیامبر(صلى الله علیه وآله) بزرگترین شفیعان در عالم دیگر است و آنها که شایسته شفاعت باشند، مشمول این شفاعتبزرگ خواهند شد.

این تفسیردر روایات متعددى نیز وارد شده است:

در تفسیر«عیاشى» از امام باقر(علیه السلام) یا امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم که: در تفسیرجمله «عَسى اَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً» فرمود: «هِىَ الْشَّفاعَهُ».

بعضى از مفسران کوشش کرده اند: از مفهوم خود آیه، این حقیقت را دریابند. آنها معتقدند:

جمله «عَسى اَنْ یَبْعَثَکَ» دلیل بر این است: این مقامى که خدادر آینده به تو خواهد داد، مقامى است که ستایش همگان را برمى انگیزد، زیرا سودش به همگان مى رسد، (چرا که محمود در جمله بالا مطلق است و هیچ گونه قید و شرطى ندارد .

از این گذشته، حمد و ستایش در برابر یک عمل اختیارى است، و چیزى که واجد همه این صفات باشد، چیزى جز شفاعتعامه پیامبر(صلى اللهعلیه وآله) نیست.(1)

این احتمال نیز وجود دارد که: «مقام محمود» همان نهایت قرب به پروردگار است که یکى از آثارش، شفاعتکبرى مى باشد (دقت کنید) .

گر چه مخاطب در این آیه، ظاهراً پیامبر(صلى الله علیه وآله) است، ولى از یک نظر، مى توان حکم آن را تعمیم داده گفت: همه افراد با ایمانکه برنامه الهى روحانى تلاوتو نماز شب را انجام مى دهند، سهمى از مقام محمود خواهند داشت، و به میزان ایمانو عمل خود، به بارگاه قرب پروردگار راه خواهند یافت، و به همان نسبت مى توانند شفیع و دستگیر واماندگان در راه شوند.

زیرا مى دانیم: هر مومنى در شعاع ایمانخود، از مقام شفاعتبرخوردار خواهد بود، ولى مصداق اَتَمّ و اکمل این آیه، شخص پیامبر(صلى الله علیه وآله) است.(2)

پی نوشت:

(1). «المیزان»، جلد 1، صفحه 178.

(2). گرد آوری از کتاب: تفسیر نمونه، آیت الله العظمی مکارم شیرازی، دار الکتب الإسلامیه، چاپ بیست و ششم، ج 12، ص 258.

    

استفتائات نماز شب از آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی حفظه الله

استفتاءات نماز شب از آیت اله مکارم شیرازی

1- کوتاه خواندن قنوت

سوال: اگر نمازگزار دعاهاى وارده قنوت نماز وِتر را نخواند و تنها به قنوت ساده اى قناعت کند و همچنین براى 40 نفر مؤمن دعا نکند، بلکه بصورت کلّى «اَللّهُمَ اغْفِرْ لِلْمُؤمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ» بگوید، آیا نماز او صحیح است؟

ج:نماز وتر او به این صورت صحیح است؛ ولى ثواب کمترى دارد.

2- وظیفه کسی که در اثناء نماز اذان را بشنود

سوال: هرگاه پس از خواندن چهار رکعت از نماز شب، اذان از مسجد یا رادیو به گوش برسد، آیا بقیّه نافله شب را باید به نیّت ادا بخوانیم یا قضاء؟

ج: اگر چهار رکعت یا بیشتر از نماز شب را بجا آورده باشید، بقیّه را به نیّت اداء تکمیل کنید، سپس به نافله صبح یا نماز صبح مشغول شوید.

3- کیفیت نماز شب

سوال: 1- من جوانی هستم که خیلی دوست دارم نماز شب بخوانم. در مورد کیفیت نماز شب مطالعه کرده ام ولی کافی نبوده است.از شما خواهش می کنم چون من تا بحال نماز شب نخوانده ام به من یک نماز شب مختصر یاد بدهید که مثلا قنوت طولانی نداشته باشد چون بعضی وقتها وقتی بیدار می شوم فاصله کمی تا اذان صبح باقی است و من نمی دانم چگونه عمل کنم؟ 
- آیا در قنوت نماز وتر حتما باید به چهل مومن دعا کرد؟ اسم انها را به فارسی میتوان گفت؟اگر اللهم الغفر للمومنین والمومنات کافی است با ید چهل بار بگویم یا یک بار؟ (چون برای جمعاست ) 2

ج: 1- شما می توانید یازده رکعت نماز شب را مثل نماز های روزانه به جا آورید و انجام قنوت های طولانی لازم نیست.
- دعا به چهل مؤمن واجب نیست بلکه مستحب است. شما می توانید برای هر تعداد از مؤمنین که مایلید دعا کنید ولی دعا باید به زبان عربی باشد. 2

4- ادای نماز به صورت نشسته

سوال: این که گفته شده نماز شب اگر نشسته به جا آورده شود احتیاطاً به جاى یک رکعت، دو رکعت خوانده شود این احتیاط لازم است یا مستحب؟

ج: این احتیاط مستحب است.

5- فاصله انداختن بین نماز شفع و وتر

سوال:به نظر حضرت عالی نمار شفع بدون قنوت است، اگر چنین است آیا این بدین معنی است که باید نماز شفع و وتر را پشت سر هم خواند، یعنی وقفه بین این ۲ نماز جایز است یا خیر؟

ج: احتیاط آن است که این دو نماز را بلافاصله بخواند.

6- رعایت ترتیب در قضای نماز شب

سوال: آیاجایز است در قضای نافله شب ابتدا نماز وتر را قضا کرد سپس شفع بعد بقیه نمازها؟ منظورم این است آیا رعایت ترتیب در قضای نافله یک شب در بین نمازها لازم است؟

ج: در بین شفع و وتر ترتیب رارعایت کنید.در بقیه لازم نیست.

7- علت ترک قنوت نماز شفع

سوال: چرا قنوت نماز شفع بنابر احتیاط ترک می شود؟

ج: نماز شفع و وتر به مثابه یک نماز هستند بنابر این احتیاط در ترک قنوت نماز شفع است.

 

احکام نماز شب

احکام نماز شب

امام صادق:

شَرَفُ الْمُؤْمِنِ صَلاتُهُ بِاللَّیْلِ، وَعِزُّهُ کَفُّ الاَذى عَنِ النّاسِ.  (ترجمه: شرافت مؤمن به نماز شب اوست و عزّت و بزرگوارى او در خوددارى از آزار مردم)

الخصال ج‏۱، ص: ۶

1.     برای نماز شب می‌توان به نماز شَفْع و وَتر اکتفا کرد، بلکه هنگام تنگی وقت می‌توان تنها به نماز وتر اکتفا نمود.

2.     وقت نماز شب از نیمه شب شرعی تا فجر صادق است. و هنگام سحر از سایر مواقع بهتر (دارای فضیلت بیشتر) است و تمامی ثلث آخر شب سحر محسوب می‌شود. و افضل از آن خواندن نماز شب نزدیکی‌های سحر خوانده شود.

3.     جایز است انسان نماز شب را نشسته بخواند. ولی اگر می‌خواهد نشسته بخواند بهتر آن است که هر دو رکعت نشسته را یک رکعت ایستاده حساب کند.

4.     مسافر و کسی که برای او سخت است نافله شب را بعد از نصف شب بخواند، می‌تواند آن را در اول شب بجا آورد.

5.     خواندن سوره در رکعت‌های نماز شب لازم نیست و می‌تواند فقط به خواندن سوره حمد اکتفا کند. (گرچه با سوره فضیلت بیشتری دارد) هم چنین قنوت در رکعت‌های دوم مستحب است و می‌تواند بدون قنوت بخواند.

6.     نماز وَتر یک رکعت است و می‌شود آن را بدون قنوت به جا آورد.

7.     لازم نیست همه یازده رکعت را پشت سر هم بخواند و در چند نوبت خواندن بهتر است.

8.     انجام کم و زیادهای اشتباهی در نماز مستحب، سجده سهو ندارد.

9.     اگر مشغول نماز شب بود و هنگام اذان شد، اگر چهار رکعت از نماز شب را خوانده می‌تواند بقیه نماز شب را سبکتر بخواند و اگر هنوز چهار رکعت از نماز شب نخوانده، همان دو رکعتی را که شروع کرده تمام می‌کند و پس از آن دو رکعت نافله صبح را می‌خواند و سپس دو رکعت نماز صبح واجب را می‌خواند و پس از آن، باقیمانده نماز شب را قضا می‌کند.

قضای نماز شب بر تقدیم آن یعنی پیش از نیمه شب خواندن برتری دارد. بنابر این اگر می‌داند که قضای نماز شب از او فوت نخواهد شد قضا اولویت دارد.

نماز شب در اسلام

امام صادق (ع ) فرمود:درخانه هایی که نماز شب، خوانده می شود و قرآن تلاوت می گردد، آن خانه ها نزد آسمانیان همچون ستاره ها درخشانند.

نماز شب مهم‌ترین نماز مستحبی است که ۱۱ رکعت دارد و وقت آن پس از نیمه شب شرعی تا طلوع فجر است. بنا بر آیه «وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّکَ» نماز شب بر پیامبر اکرم(ص) واجب و بر سایر مؤمنان مستحب است. در روایات بر اهمیت آن تأکید شده و آن را شرف مؤمن، کفّاره گناهان روز، برطرف کننده وحشت قبرو ضامن روزی معرفی می‌کند و توصیه شده در صورت گذشتن وقت، قضای آن خوانده شود.

الزامی برای خواندن همه ۱۱ رکعت وجود نداشته و می‌توان کمتر خواند، که در این صورت خواندن سه رکعت آخر (دو رکعت نماز شَفع و یک رکعت نماز وَتر) فضیلت بیشتری دارد.